Subscribe

RSS Feed (xml)

Powered By

Skin Design:
Free Blogger Skins

Powered by Blogger

Wednesday, January 26, 2011

Тэртээх он жилүүдийн тууж

1930-аад оны дундуур энэ явдал болсон юм.
********
Дорлиг цэргийн албаа хаагаад, эрдэм номтой, буудах цавчих эрдэмд боловсорсон сайхан эр болоод иржээ.
Бичиг үсэгт нэвтэрхий боловсорсон тул аймгийн дотоодыг хамгаалах газарт алба хаах болжээ.
********
Энэ албанд ороод тэрбээр  бяцхан хаан болжээ.
Бусад албан хаагчдын адил дураараа дургиж сурчээ.
Хүмүүсийн хувь заяагаар наадна гэж юу болохыг үзүүлээд өгч байв.
Загнаж зандрахаас авахуулаад, дарамтлан зовоох, эрүүдэн тамлах хүртэлх эрдэмд энд л боловсорч байлаа.
*********
Тэр үед, улс орон даяар лам нарыг хар болгох кампанит ажил ид эрчээ авч байжээ.
Эсэргүүцсэн хэнийг ч болов барьж хорих, буудан хороох эрх аймгийн дотоодыг хамгаалахын хэдхэн хүнд л байв.
Хэн дуртай нь, юу санасанаа хийж байлаа.
**********
Хөдөөгийн нэгэн хийдээс хар болоогүй үлдсэн хөгшин залуу хэдэн лам нарыг аймгийн төвд хөөж иржээ.
Дорлиг бусадтайгаа нийлээд энэ хэдийг ёстой нэг болгож тавьж байв.
Тэднийг лам болохоос татгалзсан, намын шийдвэрийг эсэргүүцсэн хэмээн  ял тулгаж, эрүүдэн тамлаж гарлаа.
*********
Сүүл сүүлдээ нөгөө ял нь Саж ламын хамсаатан болж хувирав.
Өдөржин унд хоолгүй байцаагаад, шөнө болохоор ногоон малгайтнууд ээлжлэн жижүүрлэж байцааж байлаа.
Ялангуяа Дондов хэмээх  хижээл ламыг бусдаас илүү тамлан зовооно.
*********
Харин Дондов ламын хамаатны дүү  Тогтох гэгч залуу дотоодыг хамгаалахын шоронгийн хуяг хийдэг байжээ.
Авга ламынхаа тамлуулж байгааг хараад үнэхээр зүрх нь шимширч байв.
Тийм ч их эрх мэдэлгүй жирийн цэрэг болохоор авга  ламыгаа хайцаалж дийлэхгүй байлаа.
Нэг өдөр шоронгийн хонгилоор  туугдан сажилж яваа Дондовыг Дорлиг гэнэт зогсоож, элдвээр хараан занаж зүхэн  цохиж балбаж гарав.
*********
Олон өдөр эрүүдүүлсэн Дондов дороо л өнхөрөөд өглөө.
Баашлав хэмээн Дорлиг ч улангасан зодно.
Дондов ёолж бархирах ч тэнхээгүй болжээ.
Тэгээд ёолсонгүй хэмээн уурсаж, Дорлиг нагааныхаа бариулаар ам руу нь цохисоор хамаг шүдий нь байхгүй болгов.
Тэгсээр ядарсан Дорлиг балбалтаа зогсооход, Дондов ламын чих, хамар ам, нүднээс нь цус асгарч байлаа.
*********
Хонгилд гулдайн унасан ламтанг  Дорлигийн туслах нь чирч гулдарсаар камерт нь оруулж хаялаа.
Энэ бүхэн Тогтохын нүдний өмнө боллоо.
Дорлиг  гарахдаа,  болсон явдлыг гадагш задруулсан хүнийг эсэргүүний хамсаатан гэж үзээд өчиггүй буудна хэмээн  сүрдүүлжээ.
Хэд хоногийн дараа Дондов ламтанг бусад лам нарын хамтаар Гашууны голд аваачин бууджээ.
 /Угаасаа энд цаазын ялыг гүйцэлдүүлдэг байж/
*********
Болсон бүх явдлыг өөрийн нүдээр харсан Тогтох дотроо дотоодыг хамгаалахын энэхүү хүмүүн бусын үйлдлийг үзэн ядаж байлаа.
Ер нь энэ муу ёрын албанаас холдохыг хүсэж байв.
Шууд хаячих гэхээр цэргийн албаных нь хугацаа дуусаагүй байдаг.
Тэгээд нэг л өдөр албаныхаа бууг аваад оргочихов.
*********
Оргодол цэргийг эрэн сурвалжлах ажил аймаг даяар өрнөлөө.
Эрлийн хэсгийг мөн л Дорлиг ахалжээ.
Дорлиг хоёр цэрэг дагуулан Тогтохын суманд нь очив.
Тогтох  гэрийнхээ ойр ууланд нуугдаж байлаа.
Зуны дулаан цаг тул даарахын зовлон үгүй.
Бас нөөц сум ихтэй хурдан буутай  болохоор айхын зовлон байхгүй.
********
Дорлигийн бүлэг гэр орныхны нь хэрхэн түйвээж байгааг холоос ч гэсэн харж байв.
Тэгээд, гэр бүлийнхээ өмнөөс, хилсээр хөнөөгдсөн авга ламынхаа өмнөөс Дорлигийг алж өш хонзонгоо тайлах адын хүсэлд автав.
Дорлигийн гурвыг аймаг уруу буцхад нь уулын модон дотуур дагав.
Морьтой улсыг явганаар далаад мод газар дагана   гэдэг амар ч ажил биш аж.
*********
Тэгж явсаар Гашууны голын хөндийрүү бууж ирэв.
Гурван морьтон голоос морио услахаар буухад нь нэгий нь буудаж унагав.
Хаанаас буудаж байгааг  Дорлигийнхан  мэдэхгүй хэсэг мэгдэв.
Энэ зуур  Тогтох  давуу байдлаа ашиглан гурван морий нь буудаж орхив.
Явгалж орхиод, ганц Дорлигийг л амьдаар нь барьж авахыг хүсэж байв.
Тэр ёсоор болж нэг цэргий нь бас л нам буудаж орхилоо.
*********
Дорлиг Тогтохыг танилаа.
Дондов ламын хамаатан гэдгий нь саяхнаас  судалж мэдсэн байжээ.
Буудахдаа Тогтохоос хавьгүй илүү  мэргэн байв.
Нэг л гэм нь сум цөөхөнтэй үлджээ.
Дорлиг самбаачлан буудалцсаар Тогтохын мөрийг шархдуулаад сумаа дууслаа.
Тээр жил цэрэгт байхад нь орос сургагч бэлэглэсэн ангийн хутгатайгаа үлджээ.
**********
Ямартай ч гар хоосон биш болохоор Тогтохыг хуурч ойртуулаад хутгалж орхьё гэж бодож байв.
Тогтох харин идэрхэг бадриун Дорлигийг гардан дийлэхгүйгээ мэдээд шархдуулсан нь дээр гэж бодож байлаа.
Дорлиг, "Тогтохоо  битгий буудаарай, бууж өгье. Миний сум дуусчихлаа" хэмээн ориллоо.
Тэгээд хутгаа ханцуйндаа нууж, буугаа хөсөр шидээд, гар өргөн босоод ил гарч ирэв.
**********
Тогтох  моддын завсраар шагайж хараад Дорлигийн өвдөгний нүдийг буудан сөхрүүллээ.
Буугаа бэлэн барьсаар ойртон очвол,  Дорлиг цус садрах өвдөгөө тэврэн ёолон орилж байв.
Тэгснээ ойртон ирсэн Тогтохын цээжрүү хутгаа сурмаг гэгч нь шидлээ.
Арайхийн зайлж амжсан Тогтохын зүүн гарынх нь булчин хурц хутганд бага зэрэг эсгэгдэв.
Шүдээ зуун ойртож очоодДорлигийн нөгөө хөлийнх нь өвдгийг нэмж буудлаа.
*********
Дорлигийн ёолох дуунд хангай цуурайтаад байхаар нь өөрийнх нь хутгаар хэлий нь огтолж хаяв.
Өс хонзон гомдолдоо болоод юу ч хийхээс буцахгүй болжээ.
Тогтох өөрөөсөө биеээр том Дорлигийг суран бүсээр нь оосорлон үүрч гол уруудан алхлаа.
Өөрөө шархтай, тэгээд ба с биеэр том хүнийг үүрч явна гэдэг амаргүй даваа байв.
Явсаар байгаад, хүн цаазалдаг хонхорт орж ирлээ.
*********
Дорлигийг буулгаж хаяад жаал амьсгаагаа даран амарлаа.
Эгэм мөрнийх нь шарх тэсэхийн аргагүй шархиран өвдөнө.
Оршуулганы нүхийг шүдээ зуун цохисоор байгаад ухаж бэлэн болгоод бараг сар болсон, үнэр орж бээсэн авга ахынхаа цогцсыг гаргаж ирэв.
Эхлээд нүхнийхээ ёроолд Дорлигийг амьдаар нь хэвтүүлэв.
Тэгээд дээрээс авга ахынхаа цогцосыг байрлуулаад булж эхэллээ.
*********
Дорлигийн амнаас нь цус садарч, хоёр нүднийх нь нулимс булгийн ус мэт асгарч байлаа.
Тогтох үзэн ядах, өс хонзондоо болоод Дорлигийг огтхон ч өрөвдсөнгүй.
Амьд үхсэн хоёр хүнийг булж дуусаад, буугаа эрүүн доороосоо тулган гохы нь дарлаа.
Гашууны голын хөндийд буун дуу түр намжиж, голын ус юу ч болоогүй мэт мэлмэрэн урссаар.

14 comments:

  1. Энэ Дэндэв нээрээ дэндүү дэндүү юм бичнэ ээ. Ийм явдал болсон байх өө тэртээх он жилүүдэд.

    ReplyDelete
  2. Сэгсгэр-Нээрээ бодоод байхад аймаар ч юм уу
    Бадман-Болж байсан юм шүү

    ReplyDelete
  3. ёстой дэтэктив нь дэндсэн аймаар юм болжээ

    ReplyDelete
  4. Ene ch xarin gaigui uxej
    Neg nogoon malgaitan gertee utuj uxsen gesen

    ReplyDelete
  5. сонирхолтой байлаа гоё өрнөлтэй :)

    ReplyDelete
  6. Саарал-Болсон явдлаас сэдэвлэсэн юмаа
    Шоовой-Тэр ёстой аймаар явдал болжээ
    Дүүрнээ-Баярлалаа

    ReplyDelete
  7. хаанаас ийм аймрым олж мэдээд байдаг балай вэ
    хамаг үс арзайгаад бие барзайчлаа

    луза

    ReplyDelete
  8. Тэнгэр над хэлдэг юмаа Лууз минь

    ReplyDelete
  9. Гашууны голд гашуун явдал болжээ.

    ReplyDelete
  10. Таны бичлэгийн өнгө аяс уншихал их амар бас их сонирхолтой байдаг шүү.

    ReplyDelete