Subscribe

RSS Feed (xml)

Powered By

Skin Design:
Free Blogger Skins

Powered by Blogger

Monday, March 22, 2010

Нутгийн дуун

Тэсийн голын унага нь
Тэлмэн жороо явдалтай
Тэргэл сар шиг бүсгүй нь
Тэнгэр баясам  ааштай

Увс нутгийн  унага нь
Усан тэлмэн жороотой
Уран голшиг  бүсгүй нь
Усхал ялдам ааштай

Хотгойд газрын унага нь
Хонин жороо явдалтай
Холын од шиг бүсгүй нь
Хонгор ялдам ааштай

Tuesday, March 16, 2010

Ахмад дайчны өчил

Ард үлдсэн бүхнийхээ төлөө дайтав би
Авгай хүүхэд аав ээжээ бодон бодон дайтав би
Ах ламынхаа зааж өгсөн зүрхэн тарнийг
Амандаа уншин уншин дайтав би
Аадар бороо шиг цутгах сумнаас
Айхын завгүй давшин давшин дайтав би
Анд нөхөр минь эрсдэн унахад
Аварч амжилгүй хараан зүхэн дайтав би
Эх орноон хайрлан харамлан дайтав би
Эхнэр хүүхдээн бодон бодон дайтав би
Ээжийнхээ хэлж өгсөн мэгзэмийг
Шившин шившин дайтав би
Энгэрээн хожим цоолуулъя гэж
Бодохын завгүй дайтав би
Эр хүн гэдгээн мартан
Уйлан унжин дайтав би
Эцэс сүүлд нь өөрөө өрөөл татуу болов би
Энд тэндээ шархны сорвитой
Эцэнхий хатингар өвгөн болов би

Monday, March 15, 2010

Модны гэлэн

Модны гэлэнгийн нэрийг хэн ч мэдэхгүй, бүгд л "МОДНЫ ГЭЛЭН" л гэлцэнэ.
Хэзээ, хаана хэнийх  гэгч айлд мэндэлснийг нь бүр ч мэдэхгүй.
**********
Базар зуслан дээрээс хэдэн тэмээгээ говь уруу алдаад, араас нь эрэл сурал болсоор Сагилийн голын модонд зусаж буй Модны гэлэнгийнд иржээ.
Зуны ид халуунд голын ялаа хэдгэнэ манан татсан мэт бужигнаж, чихэнд чийртэй дүнгэнэнэ.
Ялаархан тэчьяадах морио модны мөчирөөс уяад, гэрт орвол Модны гэлэн гэрийн хоймор дээш харан хэвтэх агаад, гэрийн дотор сэрүү татаад, ганц ч батгана үл харагдах нь гайхмаар.
**********
Базарыг гэрийн эзэн өөд нь сууж тухлахыг уриад домботой  халуун цайнаас хийж барив.
Энэ халуунд яасан ч халуун цай вэ дээ гэж бодож амжтал аягатай цай нь аандаа зэлгээхэн болох нь мэдрэгдэж айх гайхах зэрэгцүүлэв.
Тэмээгээ алдсанаа хэлбэл, Модны гэлэн, тэмээдий нь зүс зүсээр нь, тэхдээ одоо яг хаана,  хаашаа харж байгааг нь хүртэл, яг харж байгаа мэт хэлж өгөөд, тэмээгээ аваад заавал эргэж ирэхийг хүслээ.
**********
Сагилийн голын модноос гараад  хоёр саахалт хэр явтал тэмээд нь яг л Модны гэлэнгийн хэлсэнээр байж байх нь тэр.
Хэдгэнэд хазуулаад улаан эрээн болсон хэдэн тэмээгээ туусаар голын мод уруу арайхийн орж Модны гэлэнгийнд ирвэл, гэлэн бээр уугиулсан хомоол барьсаар гарч ирээд тэмээ болгоны өмнө нэжгээд хомоол тавьбал, байж ядаж байсан унаа тэмээ нь ялаархаж тэчьяадахаан болиод тайван хивэх нь үлгэр домог л гэлтэй.
**********
Модны гэлэн Базарыг гэрт орохыг уриад, өөрөө гаднаас хонины хөлдүү гуя оруулж ирээд хоол хийж, унаа тэмээгээ амрааж хоноод өглөө эрт яв гэж ятгалаа.
Базарт гэрийн эзний хэлснээс зөрөх зүрх байсанүй.
Гэртээ байгаа юм шиг тухалж хоносон Базар өглөө эртлэн босож зуслан гарахаар Улаан давааг чиглэн хөдөлжээ.
**********
Давааны бэлд иртэл, хавцлын ёроолоор урсах жижигхэн горхи цусаар урсаж байх нь тэр.
Өнгөрсөн шөнө энэ замаар улаан цагаан хоёр орос хөөцөлдөж өнгөрсөн бөгөөд, улаан нь цагааныгаа ихэд дийлээд, эсэргүүцэл үзүүлсэн болгоныг хиартал хядсан нь тэр ажээ.
Даваа өгсөх тутам хүний цогцос тааралдах нь олширч, үхээрийн өмхий самхай үнэрээс унаа мал үргээд, арайхийн давааны оройд гарлаа.
Базар ийнхүү Модны гэлэнгийн ачаар дайн, дээрмийн хөлөөс амь мэнд гарсан байжээ.
**********
Ховдын Ногоон хувилгаан Сагилийн голын эрэгт тарьсан тариагаа хурааж авахаар албат шавь нартайгаа  намар оройхон Улаан хотгорт  ирээд хэд хонов.
Нэгэн өглөө тэрхүү буудаллагсад дээр нөхөөстэй дээлтэй хатингар  морьтой царай муутай нэгэн хүн ирж, уяан дээр буутал, хувилгаан сандарч тэвдэн гарч ирээд, гүйх шахам очиж хормойноос нь адис авлаа.
Ховдын их Ногоон хувилгаанд хормойноосоо адис өгсөн тэр гуйранч царайт бол мөнөөх алдарт Модны гэлэн байжээ.
**********
Хувилгаан багший нь өмнөө сөхрүүлж хормойгоороо адисласанд гайхаж эгдүүцсэн Ногоон хувилгааны шавь нар тэрхүү гуйрамчийг чадаж, эрдмий нь сорихоор шийдлээ.
Гуйрамч царайтыг хувилгааны гэрт орж саатах зуур, хувилгааны  шавь нар нөгөөх эрийн ташуурыг авч гэрийн дээвэр завсар нууж орхив.
**********
Ирсэн гийчин явахаар болж Ногоон хувилгаанаар сугадуулж мордон хотны зах орчим очсоноо ганцхан ухасхийгээд хөх чоно болон хувирч жирсхийн алга болов.
Энэхүү үзэгдлийг харсан хувилгааны шавь нар нуусан ташуураа үзтэл, тэр газар нь цагирагласан могой байх нь тэр.
**********
Модны гэлэн ирсэн хүнийг гуйж, голын шугуйгаас нэгэн хус тайруулж, холтос мөчрий нь цэвэрлүүлээд гэрийнхээ ард хаяснаас хойш даруй гурван жил болжээ.
**********
Улаангомын газар албан хэргээр  ирсэн Жалханз хутагтад мөргөж адис авахаар, Боршоон ловон лам  жууз тэргээр шавь дагуулуудаа дагуулсаар, зам зуур Сагилийн голын адаг,  Үзүүрийн гарамаар өнгөрч явтал жуузных нь өрөөсөн гуя хугарч гэнэ.
Болсон явдалд ихэд сэжиглэсэн ловон, ойролцоо байх  Модны гэлэнгээс учрыг асуулгахаар элч илгээв.
 Модны гэлэн ирсэн элч нарыг дайлж цайлаад, гурван жилийн өмнө бэлдсэн нөгөө хусаа өгч явуулжээ.
***********
Муу санаатны хатгах үг До яамны төлөөлөгчийн сонорт хүрчээ.
Модны гэлэнг барьж шийтгэхээр бүхэл бүтэн баг цэрэг аймгийн төвөөс дүн өвлөөр  гарлаа.
Сагилийн голыг адгаас нь эхэлж самнасан ногоон малгайтнууд Модны гэлэнгийн гэрт ирвэл, гэрийн дотор амьд амьтан байсан шинж өчүүхэн ч байхгүй байлаа.
Эргэн тойрныг ажиглан нэгжиж байсан цэргүүд, ойрмогхон гарч явсан бололтой морьны мөр олов.
Мөрийг дагаж явсаар ойн чөлөөнд гарч ирвэл уг морины мөр чонын мөр болон хувирсан байлаа.
Эргэн тойрон ямар ч мөр улбаа байхгүй байх агаад, өнөөх чонын мөр тэнгэрт гарсан мэт алга болжээ.
***********
Модны гэлэнг хаашаа одсон, хаана байгааг хэн ч хараагүй, хэн ч мэдэхгүй болов.

Tuesday, March 9, 2010

Хүүхдийн яриа

Шоргоолжийг шууд жоом иднэ
Жоомыг шууд голио иднэ
Голиог шууд зурам иднэ
Зурмыг шууд тарвага иднэ
Тарвагыг шууд чоно иднэ
Чоныг шууд ирвэс иднэ
Ирвэсийг шууд арслан иднэ
Арсланг шууд мангас иднэ
Мангасыг шууд динозавр иднэ
Динозаврыг шууд хүн иднэ

Sunday, March 7, 2010

Зуны шөнийн болзоо

Сартай шөнө, хэдэн бүгээн үүл толгодын дээр тогтноод
Сан бэйсийн аргамаг шон дээр шилгээхэд
Санхьюу гөлөм, жиижүү дөрөөтэй хэдэнтээ харшихад
Сар сувдан даруулга нэгэнтээ гялсхийгээд
Санчиг санчигаан илбэж, сормуус хөмсөг шүргэлцээд
Санааны үзүүрийн үгс намуухнаар хөврөөд
Салахыг мартсан хос зүрх бие биесээ тэврээд
Холын оддын мишээл, цагаан гэгээнд уусаад
Хомоол үгүй шон дээр саарал морь тургилваа
Арван хэдхэн насандаа хайрын харцанд ээрэгдээд
Ангир цээжээ тэврүүлж бусдын хайрыг мэдэрсэн
Алиахан хонгор бүсгүй, Сэндэр охиныг аялсаар
Амраг жаахан хархүүг энхрий нүдээр үдвээ.

Wednesday, March 3, 2010

Нүдгүй Ээвек

************
Ногоон малгайтууд сохор хүнийг хүртэл буудаж байв.
************
Түүнийг Ээвек гэнэ.
Тэр төрөхдөө л нүдгүй төржээ.
Нутгийнхан нь түүнд "Нүдгүй Ээвек" гэдэг хоч өгчээ
*********
Хэзээ яаж сурсаныг бүү мэд, ямартаа ч тэр буддын хөлгөн судруудыг уншиж сурчээ.
Сахил санваар байгаагүй боловч айл, айлд уригдан очиж, засал ном айлдах болжээ.
Түүгээр ч үл барам ихэл, хуур хөгжмүүдийг хүн хүнээс илүү эзэмшээд, олон цугларсан газар хөгжимдөж, нутгийнхнаа хөгжөөнө.
Корло хэмээх үндэсний тоглоомыг бусдаас гаргуун сураад хүмүүстэй тоглохдоо маш их булхайцна
*********
Далдыг харах ховорхон увьдастай тул эрэлчинд төдийгүй зовлонт хүмүүст тус болох нь их ажээ.
Хүүхэд уйлагнасан ч Ээвек, хүн өвдсөн ч Ээвек, эх төрсөн ч Ээвек, мал алдсан ч Ээвек, жасаа хурсан ч Ээвек.
Ээвекгүй асуудал байхгүй болов.
Жасаа хурж байхдаа урдаа хөлгөн судар тавиад, эгээ л харж байгаа юм шиг унших ба, хажуугийн ламдаа: "За яг эндээс цааш унш" хэмээн номын үсгэн дээр хуруугаараа зааж өгдөг ажээ.
**********
Ээвект, айлд уригдахдаа унадаг номхон хээр морь байх агаад, түүнийгээ "Газарч хээр" хэмээн өргөмжилнэ.
Хээр морь Ээвекийг ямар ч хол газраас гэртээ авч ирдэг бөгөөд, гэрийн гадаа ирэн иртлээ хаашаа ч үл хазайх аж.
Аргагүй л газарч нэрэндээ тохирсон унаа байв
**********
Тэр нутагт, хол ойрдоо цуутай нэгэн хулгайч байдаг байлаа.
Тэрээр Ээвекийн газарч хээрийг өөрийн болгох арга сүвэгчилсээр уджээ.
Хулуун авч болох боловч Ээвекийн эрдэм чадлаас битүүхэн айгаад зүрхэлж эс чадна.
Гэвч шуналын гал сүүмэлзээстэй.
**********
Хулгайчийн тэсвэр барагдаж, нэгэн шөнө газарч хээрийнчөдрийг авч суллаж үзэв.
Ямар ч өөрчлөлт, гэм хор мэдэгдсэнгүй.
Газарч хээрийн чөдрийг хоёрдох удаагаа авч туршиж үзэв.
Мөн л хэвийн байсаарӨөрчлөлт эс гарахад эрэмшсэн хулгайч гуравдах шөнө морийг авахаар очоод, чөдрөнд хүртэл, хамаг биеээр нь цахилгаан цахих мэт болж, баруун гар нь морины хойд хөлд, зүүн гар нь урд хөлд нь наалдан пад.
**********
Өглөө өрхөө татахаар гарсан Ээвекийн эхнэр орь дуу тавьсаар орж ирэх нь тэр.
Учир нь шөнөжингөө чөдөртэй морь алдлан дагаж хоносон том биетэй хүнийг хараад цочирдсон ажээ.
Ухаан орж учрыг гадарласан эхнэр нь "Хүнийг амьдаар нь тамлаад яасан нүгэлтэй амьтан бэ" хэмээн Ээвекийг зүхэн загнав.
Ээвек өөдөөс нь тайвнаар инээмсэглэж: "наад тулганы захаас атга үнс аваад үлээгээд цацчих цаадах руугаа" хэмээн өчлөө.
***********
Амандаа хутга хөндлөн зуусан хүдэр эр андгай тавьсаар орж ирэн Ээвекийн өмнө сөгдөв.
Тэр цагаас уг хулгайч, Ээвекийн юманд гар хүрэхээ больсон ажээ.
***********
Ээвек дал гарсан хойноо өөрийнхөө хэрхэн төгсөх талаар урьдчилан хэлж байжээ.
Цагаан морин жилийн лам нарын бослогын дараа ногоон малгайт нар нутгийн лам ноёдыг хаман буудахад "Нүдгүй Ээвек" хамрагдаж амин тус газраа тухайн цэргүүдэд буудагдан нас баржээ.
************
Ногоон малгайтууд сохор хүнийг хүртэл буудаж байлаа.